Anayasa Mahkemesi (AYM), cezaevinde Kürtçe sözlük bulundurmanın yasadışılık kanıtı sayılamayacağına hükmetti. Elazığ 2 No’lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Cezaevi’nde tutulan Cengaver Aykul’a, koğuşunda Kürtçe-Türkçe sözlük bulunması nedeniyle verilen hücre cezası, AYM tarafından ifade özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirildi. Mahkeme, idarenin Aykul’a 20 bin TL tazminat ödemesine karar verdi.
Kürtçe Sözlük "Yasak Eşya" mı?
2019 yılında Cengaver Aykul’un koğuşunda yapılan aramada Kürtçe-Türkçe sözlüğe el konuldu. Cezaevi idaresi, sözlüğü “yasak eşya” olarak değerlendirerek Aykul hakkında disiplin soruşturması başlattı. Cezaevi Disiplin Kurulu, sözlüğün “suç örgütlerinin eğitim ve propaganda faaliyetlerinde" kullanıldığı gerekçesiyle Aykul’a 11 gün hücre cezası verdi. Bu kararda, sözlükte yer alan bazı ifadelerin “örgütsel nitelik" taşıdığı iddia edildi.
Aykul, karara itiraz etti. İtiraz üzerine Patnos Ağır Ceza Mahkemesi, cezayı “yasak eşya bulundurmak” olarak yeniden belirledi ve 1 gün hücre cezasına çevirdi. Bu ceza infaz edildi. Ancak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın bozma istemi üzerine Yargıtay 1’inci Ceza Dairesi, yerel mahkeme kararını “kanun yararına” bozdu. Elazığ İnfaz Hakimliği önceki kararını kaldırarak verilen hücre cezasını iptal etti.
AYM'nin İfade Özgürlüğü Vurgusu
Aykul, 3 Nisan 2019'da Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulundu. Başvuruyu değerlendiren AYM, söz konusu sözlüğün içeriği ne olursa olsun başvurucunun ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi gerektiğine hükmetti. Mahkeme, cezaevinde yasaklı olmayan bir sözlüğün yalnızca Kürtçe olması nedeniyle cezaya dayanak yapılmasının, Anayasa’nın 26’ncı maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine karar verdi.
AYM, gerekçesinde, ifade özgürlüğü ile cezaevi güvenliği arasındaki dengenin gözetilmediğini, söz konusu cezanın ölçüsüz olduğunu ve cezaevinin yargı organları yerine geçerek karar vermesinin hukuka aykırı olduğunu belirtti. Yüksek mahkeme, ifade özgürlüğüne yönelik ihlal nedeniyle idarenin Aykul’a 20 bin lira manevi tazminat ödenmesine karar verdi.
AYM'nin bu kararı, ifade özgürlüğünün ve anadilinde öğrenim hakkının önemini bir kez daha vurguluyor. Karar, cezaevlerinde bulunan mahpusların Kürtçe yayınlara erişiminin engellenmesinin, temel hak ve özgürlüklerin ihlali anlamına geldiğini açıkça ortaya koyuyor. Bu karar, benzer durumdaki diğer mahpuslar için de emsal teşkil edebilir.
